Als de Verenigde Staten een Facebook-account hadden en een relatie hadden met de twee druivensoorten Pinot Noir en Chardonnay, dan zou die relatie enige tijd geleden met "het is ingewikkeld" worden bestempeld. Dit komt omdat het land een soort haat-liefdeverhouding heeft met beide druivenrassen, die elk tot een overduidelijke aan-uit relatie hebben geleid.

Maar gelukkig heeft het liefdesverhaal tussen de Verenigde Staten en Pinot Noir en Chardonnay iets van een happy end. Laten we het verhaal van deze gecompliceerde liefde eens nader bekijken. Want het is een bijzonder verhaal! De setting is Californië en Oregon, op de achtergrond twee blinde proeverijen. Daarnaast verduidelijken we ook wat twee films en het ABC met dit specifieke liefdesverhaal te maken hebben. Daar gaan we.

Hoe een roadmovie de pinot noir-hype in de Verenigde Staten aanwakkerde.

Als het over Pinot Noir uit de Verenigde Staten gaat, zou je kunnen denken dat het verhaal pas in 2004 begon. Namelijk met de roadmovie "Sideways". De film zelf was een van de grote hits van het jaar. Het verhaal over de niet zo succesvolle schrijver Miles, die met zijn studievriend een tocht maakt langs de wijnhuizen die Santa Barbara-wijnen produceren, is legendarisch geworden.

Miles, de Merlot-verachter en Pinot Noir-aanbidder, deed de bioscoopbezoekers versteld staan. En veroorzaakte een ware Pinot Noir hausse in de Verenigde Staten. Terwijl de verkoop van Merlot kelderde, wilden Amerikanen opeens allemaal de diva van alle druivensoorten in hun glas hebben. En natuurlijk uit Californië, de setting van de film. Dit was precies het zogenaamde "Sideways Effect", dat nu zelfs wetenschappelijk is bewezen.

Pinot noir in de Verenigde Staten: hoe het allemaal echt begon...

Maar het echte 'liefdes'verhaal van de Verenigde Staten met pinot noir begon veel eerder dan 2004, en ook niet in Californië. Sinds het einde van de jaren 1960 is pinot noir de grote ster in de naburige staat Oregon in het noorden. Hier houden mediterrane en continentale invloeden elkaar in evenwicht in het gematigde klimaat. Vooral voor Willamette Valley, dat nog steeds wordt beschouwd als het grote Pinot Noir epicentrum in de Verenigde Staten. Toen al produceerde Oregon fijne en elegante wijnen die de vergelijking met wijn uit de Bourgogne konden doorstaan. Dat bleek niet in de laatste plaats uit een blinde proeverij die in 1975 in Parijs plaatsvond. En nee, het was niet het legendarische "Oordeel van Parijs". Dat vond pas plaats in 1976 - en zal hier later een rol spelen.

In feite is de 1975 blindproeverij bijna verdwenen in de annalen van de wijnwereld. Omdat er geen 'bang for the buck' was. Destijds proefde een jury blind Pinot Noir uit Oregon en de Franse wijnen uit de Bourgogne. De eerste plaats ging naar een Pinot Noir van de Bourgogne legende Robert Drouhin. Maar de tweede plaats ging naar Oregon! De Franse eer was gered. Maar de nieuwsgierigheid was ook gewekt. Drouhin kon in ieder geval de Pinot Noir uit de Verenigde Staten niet loslaten. Hij reisde door Oregon, bezocht in 1985 de eerste editie van het "International Pinot Noir Celebration" festival, waar drie dagen lang Pinot Noirs van over de hele wereld worden gevierd, en stichtte er in 1988 zelfs zijn tweede wijnhuis met het Domain Joseph Drouhin. Zomaar, zonder enige fanfare om er ruchtbaarheid aan te geven.

Maar dat was uiteindelijk het probleem met pinot noir in de Verenigde Staten. Zonder knal was er geen aandacht. Vooral omdat in de jaren 80 de hele wereld meer naar Californië keek dan naar Oregon. Chardonnay was de schuldige. Dat brengt ons uiteindelijk bij het legendarische "Oordeel van Parijs". Dat wil zeggen, de blinde proeverij georganiseerd door Steven Spurrier, waarin de Oude Wereld en de Nieuwe Wereld het tegen elkaar opnamen. Namelijk Chardonnay uit de Bourgogne en Californië en Cabernet Sauvignon uit de Bordeaux en Californië.

In eerste instantie werd de blindproeverij afgedaan als een gedane zaak. Het was immers voor alle aanwezigen duidelijk dat de Franse wijnen in beide gevallen veruit superieur waren aan de wijnen uit de Verenigde Staten. Maar toen kwam de klap. De eerste plaats ging naar een wijn uit Californië! Vooral de Chardonnay 1973 van Chateau Montelena veroorzaakte na zijn overwinning een ware hype over de druivensoort. En met een goede reden. Want oenoloog Mike Grgich liet de Chardonnay acht maanden rijpen in gebruikte barriques. Leuk weetje: Grgich had graag nieuwe barriques gebruikt, maar had er geen meer over. Wat niet veel uitmaakte. Want zijn boterachtige, romige en toch elegante Chardonnay baarde ook op deze manier opzien.

Gigantische opkomst van Chardonnay in de Verenigde Staten...

Zo'n stijl was nog niet eerder bekend in de Verenigde Staten. Hooguit in de Bourgogne. Maar Bourgondië werd in die tijd nauwelijks gedronken in de Nieuwe Wereld. De Chardonnay-stijl van Chateau Montelena verspreidde zich als een lopend vuurtje in Californië. Steeds meer wijnhuizen rijpten hun Chardonnay op hout. En door de gigantische vraag werden er talloze nieuwe aanplantingen gedaan. Namelijk van iets minder dan 10.000 tot 23.000 hectare in 1990. Ondertussen is er zelfs 41.000 hectare! Chardonnay wordt dus terecht beschouwd als de hoogvlieger bij uitstek van Californië.

Maar waar veel licht is, is ook veel schaduw. Aan het einde van de jaren 1980 bereikte de extreem op hout gebaseerde Chardonnay zijn hoogtepunt - en ontaardde in een massaproduct. Steeds meer wijnhuizen gebruikten houtsnippers om de smaak goed te krijgen. Goedkope producties met restzoete, karamelzachte Chardonnaywijnen overspoelden de markt. En dat leidde tot een tegenbeweging: ABC. En nee, we gaan nu niet het alfabet leren. Want ABC staat voor "Alles behalve Chardonnay". Deze slogan was vanaf de jaren '90 steeds vaker te horen in de restaurants van de Verenigde Staten. Wijnliefhebbers en -kenners verzetten zich tegen de opgepompte en onhandige Chardonnay-stijl. Ze wilden eindelijk weer fijnheid en elegantie in het glas!

Dat is precies wat men destijds van Pinot Noir vond. Maar niet de pinot noir uit Oregon. Die waren nog steeds alleen iets voor echte kenners en liefhebbers. Want de wijnwereld als zodanig keek ook vrijwel uitsluitend naar Californië. In 1947 was de legendarische oenoloog André Tchelistcheff er al in geslaagd om een Pinot Noir uit zijn Beaulieu Vineyard te toveren die de vergelijking met de beste groeisoorten uit de Bourgogne niet hoefde te vrezen.

Maar tot de jaren 1970 waren zulke elegante Pinot Noirs uit Californië eigenlijk eerder een zeldzaamheid. Dat komt omdat het druivenras werd aangeplant op warme plaatsen vlak naast cabernet sauvignon of zinfandel. Deze laatste houden van warmte en zon. Pinot noir echter niet. Die heeft het gematigd nodig om zijn ware pracht te ontvouwen.

Hoe pinot noir naar de kust en de rivieren kwam.

Tchelistcheff zei het al: "God schiep cabernet sauvignon, de duivel schiep pinot noir". Tchelistcheff wilde de beroemde druivensoort niet demoniseren. Alleen de omgang met de diva van alle druiven in de wijngaard. Pinot Noir houdt niet van te koel of te warm, niet van te vochtig of te droog. Veel opbrengst leidt tot dunne wijnen, te laat oogsten tot zoete en dikke wijnen. En pinot noir wil niet overgoten worden met hout en ga zo maar door... Je kunt veel dingen verkeerd doen met pinot noir.

Helaas is dit precies wat er tot de jaren 1970 in Californië gebeurde. Maar toen kwam er gelukkig een verandering in denken. Of beter gezegd, een verandering van locatie. De wijnmakers realiseerden zich eindelijk dat Pinot Noir betere resultaten oplevert aan de kust dan in het binnenland. Plotseling werd er pinot noir aangeplant in Santa Barbara, Monterey en Mendocino. Ook in Sonoma vond het druivenras ideale omstandigheden langs de Russian River.

Een film redt Pinot Noir in de Verenigde Staten ...

Ja, de druiven waren in het begin nog wat weelderig. En vooral een Pinot Noir uit de Russian River herken je nog steeds bij de eerste slok dankzij de subtiele Coca-Cola afdruk. Maar de wijnen schitteren met fijner in plaats van opgepompt fruit. Een groot voordeel voor de druivensoort. Helaas niet voor de Amerikanen. Ze hadden genoeg van de weelderige en alcoholrijke Chardonnays - maar ze konden maar beperkt iets met de fijne en magere Pinot Noirs. Na de initiële hype aan het begin van de jaren 1990 daalden de verkoopcijfers gestaag.

Toen de film "Sideways" in 2004 in de bioscoop kwam, leidde Pinot Noir een nichebestaan. Maar dit veranderde abrupt dankzij Miles Ode's eerbetoon aan de druivensoort. Het was zijn lofzang op de fijnheid van Pinot Noir die Amerikaanse wijnliefhebbers opnieuw deed nadenken over hun smaak. Of misschien ook niet. In elk geval wilden de mensen in de Verenigde Staten nu veel fijne en elegante Pinot Noir. Bij voorkeur uit Californië. Hier groeide het wijngaardareaal na de film van 8.000 naar 11.000 hectare. Het werd al snel bekend dat er even delicate druiven uit Oregon kwamen.

Pinot Noir en Chardonnay naast elkaar: Na "Sideways" volgt "Bottle Shock.

Ondertussen waren ze zich niet alleen blijven specialiseren in pinot noir, maar hadden ze ook ingezien dat chardonnay het hier heel goed doet. Dezelfde ontdekkingen werden ook gedaan door de Californische wijnmakers. Er is een reden waarom Chardonnay en Pinot Noir de twee grote sterren zijn in de Franse Bourgogne. Waar Pinot Noir uitstekende kwaliteiten produceerde, kon Chardonnay ook schitteren. Natuurlijk werkte dit ook andersom.

Terwijl in Oregon de single vineyard sites met kalkrijke grond de voorkeur genieten voor beide druivenrassen, is het in Californië nog steeds de nabijheid van de kust of de valleien langs rivieren. Want hier zorgt ochtendmist voor de nodige verkoeling. "Sideways" heeft er misschien toe geleid dat vooral Pinot Noir nu in het middelpunt van de belangstelling staat. Maar ook Chardonnay kreeg weer meer aandacht.

Daarvoor zorgde niet in de laatste plaats een andere wijnfilm, "Bottle Shock" in 2008, die het verhaal van het "Oordeel van Parijs" navertelde - en daarbij heel wat artistieke vrijheden nam. "Bottle Shock" was commercieel niet zo succesvol als "Sideways" en won niet zoveel filmprijzen (bijvoorbeeld de Oscar voor beste scenariobewerking), maar het was genoeg voor de Amerikanen om Chardonnay een tweede kans te geven.

Verenigde Staten: Gelukkig einde van een ingewikkelde liefdesaffaire...

En de witte druivensoort profiteerde hiervan! Dankzij de betere locaties en het feit dat hout hier niet meer zo overvloedig werd gebruikt, schitterde Chardonnay uit Oregon en Californië nu ook bij de wijnliefhebbers. En in feite schouder aan schouder met Pinot Noir. Waarbij Chardonnay nog steeds de grote verkoper is, door het inmiddels naar 41.000 hectare gegroeide wijngaardoppervlak. En er is nog steeds veel in massa geproduceerde wijn. Maar er zijn steeds meer topwijnen.

Pinot noir, daarentegen, beslaat nu slechts 15.000 hectare in de Verenigde Staten. Daarvan is 10.000 hectare alleen al in Californië, en iets minder dan 5.000 in Oregon. Californië is en blijft de topper. Dat geldt ook voor de topwijnen die je in ons assortiment vindt. Maar ons assortiment Oregon wijnen groeit gestaag en de kwaliteit evenaart die van Californië.